Ev
İşleriyle Çocuklara Sorumluluk Kazandırmak
Çocuklar ev işlerinde yardımcı
olduklarında, hem kendilerini yararlı hissederler hem de sorumluluk alma
bilinçleri gelişir. Bu yazıyı okuyan birçok anne baba ev işleri yapmaya erken
başlayan çocukların, “yararlı olmak” ve “aidiyet” duygularının daha fazla
geliştiğini zaten biliyor. Yine de pek çok ailede ev işleri sürekli bir çatışma
ve güç savaşına dönüşebiliyor. Okuduklarımızı, duyduklarımızı uygulamak çok
kolay olmuyor.
Danışan ailelerden gördüğüm kadarıyla
sorunun önemli bir parçasını hangi yaştaki çocuğa hangi işlerin
verilebileceğinden emin olmamak oluşturuyor. Kimi ebeveyn nereden başlayacağını
bilemezken kimi ebeveyn de artık her şey için çok geç kaldıklarını düşünüyor.
“Biz hata ettik, daha erken alıştırmalıydık, şimdi söylediğimde suratıma garip
garip bakıp çekip gidiyor” diyorlar.
Çocuklara sınır koymak Hangi yaşta hangi
işler yapılabilir:
Üç
yaş çocukları için ev işleri
§ Oyuncakları toplayıp yerlerine kaldırmak
§ Peçete, tabak, çatal kaşığı sofraya koymak (ama
istenen biçimde olmayabilir)
§ Sokak kapısına bırakılan ekmeği, gazeteyi içeri almak
§ Alçaktaki askılara ceket, hırka asmak
Dört
yaş çocukları için ev işleri
§ Sofrayı kurmak
§ Elektrik süpürgesini tutmak, yer silmek, toz almaya
yardımcı olmak
§ Kek yaparken elektrikli karıştırıcıyı tutmak
§ Oyun oynadıktan sonra oyuncaklarını veya kendine ait
eşyaları kaldırmak
Beş
yaş çocukları için ev işleri
§ Yedikten sonra kirli tabağını temizlemek
§ Sofrayı, her şeyi yerli yerine koyarak hazırlamak
§ Yatağını düzeltmek, kirli giysilerini sepete atmak
§ Ayakkabılarını bağlamayı öğrenmek
Altı
yaş çocukları için ev işleri
§ Çiçekleri sulamak
§ Giyeceklerini dolaba asmak
§ Sebzeleri soymak
§ Basit yiyecekleri bir büyüğün yanında pişirmek (tost,
sosis)
Yedi
yaş çocukları için ev işleri
§ Bahçeyi sulamak
§ Alışveriş malzemelerini arabadan içeri taşımak
§ Sabahları çalar saatiyle kendi başına kalkmak
§ Kendi okul yemeğini hazırlamak
Sekiz
dokuz yaş çocukları için ev işleri
§ Peçeteleri katlayıp masayı tam olarak hazırlamak
§ Basit elektrikli aletleri (mutfak robotu gibi) yardım
olmaksızın kullanmak
§ Odasındaki çekmeceleri, dolapları temiz ve düzenli
tutmak
§ Kimse söylemeden derslerini düzenli olarak yapmak
On
yaş çocukları için ev işleri
§ Kendi yatak çarşaflarını değiştirmek
§ Yardım olmadan bulaşık makinesini yerleştirip
çalıştırmak
§ Kendi randevularını (dişçi, öğrenci koçu, özel ders
hocası vb) takip etmek
§ Hazır kek, hamur vb. ile basit yiyecekler hazırlamak
On
bir on iki yaş çocukları için ev işleri
§ Evde tek başına kalabilmek
§ Kendi hobilerinden sorumlu olmak
§ Misafir ağırlayabilmek
§ Bağımsız olarak ödev yapma ve sınava çalışma
programını yürütmek
Toplumsal rol modellerine uyacağız diye,
kız çocuğunuzla oğlan çocuğunuz arasında ev işlerinin sorumluluğunu dağıtırken
hiçbir şekilde ayrım yapmayın. Daha en baştan adalet duygusu zedelenmiş bir
çocuk hayata güvenemez. Bazı ailelerde çocuklarının kendilerinin
yapabilecekleri işleri, onların yerine yapma alışkanlığı var. Çünkü kendileri
yaptıklarında daha kolay ve çabuk oluyor. Çocuklarının yapmasını bekleyene
kadar sabredemiyorlar.
Bazı aileler de çocuklarının yaşlarına
uygun ev işlerini yapabilecek kadar büyüdüklerine inanamıyorlar. Eğitimli
yuvalara çocuklarını gönderdiklerinde ise orada yapabildiklerini görüyorlar.
Evde yapamaz dedikleri çocukları yuvada eşyalarını düzenliyor, kendi başına
giyiniyor, tabağıyla bardağının mutfağa götürülmesine yardım ediyor. Ev işleri
konusunda bu yuvalarda, evde yapılmayan bir şeyin yapıldığını fark ediyorlar:
Kesin sınırları, kuralları koymak ve beklentileri açıkça belirtmek.
Evde bunun için aileler aile toplantısı
yapabilir, herkesin görev dağılımının gösterildiği notlar asabilirler.
(Çocuğunuz henüz okuma yazma bilmese bile işe yaradığını göreceksiniz).
Çocuğu için her şeyi yaptığını; işten
ayrılıp tüm vaktini ona ayırdığını ama okul başarısını yakalayamadıklarını
söyleyip nerede hata yaptığını anlamak isteyen bir danışanım vardı. Başka bir
danışanım ise geç saate kadar işte olduğu halde on yaşındaki kızının okul
başarısından memnundu; hedef belirleme desteği için gelmişlerdi. Bu iki aile
tesadüfen arka arkaya randevu almışlardı ve karşılaştılar. Fedakârlığını
anlatan anne, oğlunun ayakkabılarına galoşu giydirirken, diğer danışan öğrencim
ona şaşkınlıkla bakmıştı: çünkü aralarındaki yaş farkı sadece dört aydı ve o
hemen bütün işlerini kendisi yaparken küçük yeğeninin bakım sorumluluğunu da
alıyordu.
Kendi sorumluluğunu erken yaşta almasına
izin verilen çocuğun okulda başarılı olması tesadüf değildir.
Ev işlerinde sorumluluk vermekte geç
kaldıklarını fark eden anne babalar bunun artık çatışmasız yapılmasının
imkânsız olduğunu düşünebilirler. İmkânsız değil ama biraz daha zor, çok daha
fazla kararlılık ve sabır gerektiren bir süreç. Çünkü bir çocuğa ev işi
sorumluluğu veriyorsanız ve o çocuk kendisini bildi bileli bu işleri başkası
yapmışsa, bunun kendi görevi olduğunu anlamakta zorlanacaktır. Çocuğa bu görevi
devralacağını açıkça ve güç mücadelesine girmeden söylemelisiniz.
Bu işlerden kaçmak için tartışmak ve
pazarlık etmek isteyecektir. Anne baba olarak ona, sözlerinizle “yapmak
zorundasın” derken, davranışlarınızla “yapmasan da olur, ben yapıyorum” mesajı
vermemeye çok dikkat etmeniz gerekir. “Tatil boyunca her akşam saat yedide
mutfağın temiz olması, bulaşıkların kalkması, makinenin boşaltılması senin
görevin, işler tamamlanmadan hiçbir arkadaşınla görüşmek yok” dediyseniz artık
bu sözlerinizin arkasında sağlam durmanız şart. Çeşitli testlere tabi
tutulacağınızı da aklınızdan çıkartmayın. Hiçbir şekilde pazarlık etmeyin.
Sorumluluğunu baştan savma, dikkatsizce yerine getirmesine de müsamaha
göstermeyin. Böyle bir tutumun bir kereliğine bile kabul görmesi ona şu mesajı
verir: “İşlerini yarım yamalak yapsan da olur.” Bu nedenle verdiğiniz görevi
net bir şekilde anlatın ve almak istediğiniz sonucu gösterin (Mutfağı bu
şekilde istiyoruz, gibi).
Kıyamamak, göz yummak gibi onun
“iyiliğini” düşünerek yaptığımız pek çok davranışımızla aslında ona kötülük
ediyoruz. Sorumluluk almayı öğrettiğinizde çocuklarınız kendilerini yeterli ve
yetkin görebilecek, okul ve hayat başarısını çok daha rahat
yakalayabileceklerdir.
